Wznowienie postępowania i przyczyny restytucyjne (art. 403 k.p.c.)

Wznowienie postępowania jest możliwe z powodu nieważności (art. 410  k.p.c.). Oprócz tego można wnosić o wznowienie na podstawach wskazanych w art. 403 kodeksu. Przepis ten wskazuje wobec tego drugą oprócz nieważności postępowania grupę podstaw wznowienia. W nauce prawa i praktyce sądowej określa się je jako właściwe przyczyny restytucyjne.

Przyczyna restytucyjna jest charakterystyczna właśnie dla instytucji wznowienia postępowania (karnego, cywilnego i przed sądami administracyjnymi). Jest ona oparta przede wszystkim na okolicznościach, które wywarły wpływ na treść orzeczenia rozstrzygającego daną sprawę: uzyskaniu wyroku dzięki przestępstwu (propter crimina), oparciu judykatu na dokumencie podrobionym albo przerobionym (propter falsa) bądź na wyroku karnym skazującym następnie uchylonym (art. 403 par. 1).

Paragraf 2 artykułu 403 stanowi, że wznowienia można żądać w sytuacji, gdy po zapadnięciu prawomocnego rozstrzygnięcia miało miejsce wykrycie faktów (okoliczności faktycznych) albo środków dowodowych, które gdyby były dostępne dla strony, mogłyby wpłynąć na werdykt sądu.
Warto pamiętać, że nie są relewantne kwestie, które nie należały do okoliczności przy pomocy których sąd ustalił stan faktyczny istniejący w momencie orzekania. Dotyczy to sądu każdej instancji (art. 316 k.p.c. oraz postanowienie SN z 30. XI 1984 r., I CO 18/84).

Według paragrafu 3 art. 403 można domagać się wznowienia postępowania w wypadku wykrycia prawomocnego wyroku, który dotyczy tego samego stosunku prawnego. W takiej sytuacji sąd rozpozna zarówno zaskarżony wyrok jak i pozostałe wyroki prawomocne odnoszące się do tego samego stosunku prawnego. Sąd bierze te orzeczenia pod uwagę z urzędu.