Prawomocny wyrok karny w postępowaniu cywilnym – art. 11 k.p.c.
Problematykę zakresu związania sądu cywilnego wyrokiem zapadłym w postępowaniu karnym reguluje artykuł 11 Kodeksu postępowania cywilnego.
„Międzywydziałowa” res iudicata
Prawomocny wyrok karny o którym mowa w tym artykule to wyrok skazujący, który zapadł jeszcze przed zakończeniem postępowania cywilnego. Przepis ten odnosi się zatem do tzw. prejudycjalności. Istotą jej jest przesądzające (determinujące) znaczenie wyroku wydanego w postępowaniu karnym dla wyniku sprawy cywilnej (co do zasady). Ratio legis jest m. in. zapobieżenie powstaniu sprzeczności między dwoma prawomocnymi orzeczeniami funkcjonującymi i mającymi niebagatelne często skutki w obrocie prawnym. Moc wiążąca wyroku karnego jako prejudykatu ma znaczenie w perspektywie sprawności i braku przewlekłości postępowania, czyli innymi słowy ekonomii procesowej.
Wyjątek od zasady
Zakres związania sądu cywilnego wyrokiem karnym obejmuje sam fakt popełnienia przestępstwa. W tym zakresie nie jest dozwolone przeprowadzanie nowego postępowania dowodowego. Artykuł 11 Kodeksu stanowi swoisty „wyłom” w zasadzie bezpośredniości oraz w pewnym sensie wyjątek od zasady niezawisłości sędziowskiej (por. art. 178 ust. 1 Konstytucji). Wobec tego jego wykładania rozszerzająca i stosowanie przez analogię np. do orzeczeń administracyjnych nie są dozwolone.
Poszkodowany bez ograniczeń
Artykuł 11 Kodeksu postępowania cywilnego nie stwarza domniemania negatywnego, wobec czego jego zastosowanie nie może stawiać poszkodowanego w niekorzystnej sytuacji. Chodzi tu o ograniczenie jego możliwości dowodzenia w postępowaniu przed sądem cywilnym każdej okoliczności, która ma rzeczywiste znaczenie dla rozstrzygnięcia procesu zgodnie z zasadą prawny materialnej. Wobec tego, jeśli pozwany został już skazany prawomocnie za pobicie powoda powodujące u niego np. ranę ciętą twarzy, to ustalenie w procesie cywilnym innych jeszcze skutków owego pobicia za pomocą innych dowodów jest dozwolone (zob. np. wyr. SN z 3. X. 1972 r., I CR 356/72).
